Điện trị liệu – Liệu pháp sử dụng dòng điện trong điều trị y khoa từ lâu đã trở thành một phần quan trọng trong vật lý trị liệu, phục hồi chức năng. Với khả năng tác động đến hệ thần kinh, cơ bắp và tuần hoàn. Điện trị liệu giúp chữa lành tổn thương, tăng cường chức năng cơ và giảm đau hiệu quả. Qua nhiều năm, các tiến bộ công nghệ và nghiên cứu đã mở rộng ứng dụng của liệu pháp này. Nó trở thành một công cụ không thể thiếu trong y học hiện đại.
Bài viết này Hadimed cung cấp góc nhìn chi tiết về cơ chế, ứng dụng, rủi ro, và những tiến bộ mới nhất. Hữu ích cho các bác sĩ và chuyên gia tại các phòng khám. Bài viết hướng tới việc trang bị những hiểu biết thực tế để áp dụng liệu pháp này một cách hiệu quả.
Nội dung
Hiểu về điện trị liệu
Điện trị liệu sử dụng các dòng điện được kiểm soát để tác động lên một số khu vực cụ thể của cơ thể. Những dòng điện này kích thích các mô, cơ, và dây thần kinh. Tạo ra những tác dụng trị liệu hữu ích. Qua việc tận dụng sự tương tác giữa dòng điện và các quá trình sinh lý tự nhiên của cơ thể, liệu pháp này có thể điều trị nhiều bệnh lý từ cấp tính đến mãn tính.
Các loại dòng điện sử dụng trong điện trị liệu
Hiệu quả của điện trị liệu phụ thuộc vào việc sử dụng các loại dòng điện phù hợp với từng mục tiêu trị liệu. Mỗi loại dòng điện có đặc tính và ứng dụng riêng:
Dòng điện một chiều (Galvanic Currents)[1]
Dòng điện một chiều (galvanic) kích thích di chuyển các ion trong mô, cải thiện tuần hoàn máu, giảm đau, và hỗ trợ chữa lành mô mềm. Loại kích thích này tăng cường hoạt động tế bào, thúc đẩy quá trình trao đổi chất, giúp hồi phục nhanh hơn.
- Ứng dụng: Kích thích sự di chuyển của các ion trong mô, cải thiện lưu thông máu, giảm viêm, và tăng tốc độ tái tạo mô.
- Ví dụ lâm sàng: Chữa lành loét da mãn tính ở bệnh nhân tiểu đường.
Dòng điện tần số thấp (Low-Frequency Currents)[1]
Dòng điện tần số thấp chủ yếu được sử dụng để kích thích các sợi thần kinh và cơ bắp. Điều này rất quan trọng đối với bệnh nhân có cơ bắp yếu hoặc bị liệt một phần, bởi nó kích thích co cơ và duy trì chức năng cơ, đặc biệt trong quá trình phục hồi chức năng.
- Cơ chế: Kích thích thần kinh và cơ bắp, tạo cơn co cơ giả lập.
- Ứng dụng: Hỗ trợ phục hồi cơ bắp bị liệt hoặc suy yếu, ví dụ ở bệnh nhân đột quỵ.
Dòng điện tần số trung bình (Medium-Frequency Currents)[1]
Dòng điện tần số trung bình, thường được gọi là dòng can thiệp (interference currents), kết hợp giữa kích thích và thư giãn. Chúng tạo ra các cơn co cơ, sau đó là thư giãn, giúp tăng cường lưu thông máu và giảm sưng. Dòng điện này đặc biệt hiệu quả trong việc quản lý đau và điều hòa cơ.
- Hiệu quả: Tăng lưu thông máu và giảm sưng nhờ hiệu ứng kích thích cơ bắp và thư giãn.
- Ứng dụng: Quản lý đau cơ mãn tính, điều trị chấn thương thể thao.
Dòng điện tần số cao (High-Frequency Currents)[1]
Dòng điện tần số cao tạo ra nhiệt trong các mô sâu, thúc đẩy tuần hoàn máu và giảm đau mãn tính. Loại dòng điện này giúp ổn định sự căng cơ và kích thích các quá trình trao đổi chất. Nó thích hợp trong điều trị các bệnh lý lâu dài liên quan đến cứng cơ và đau.
- Hiệu quả: Sinh nhiệt sâu trong mô, giúp giảm đau mãn tính và cải thiện độ dẻo dai của cơ.
- Ứng dụng lâm sàng: Điều trị viêm xương khớp.
>>>>>Xem thêm: MÁY TRỊ LIỆU KẾT HỢP SIÊU ÂM, ĐIỆN PHÂN, ĐIỆN XUNG VỚI ĐIỆN CỰC HÚT PHYSYS
Cơ chế hoạt động của điện trị liệu
Các lợi ích trị liệu của điện trị liệu xuất phát từ khả năng tương tác với các hệ thống của cơ thể. Tùy thuộc vào loại dòng điện và cách áp dụng, cơ chế hoạt động có thể khác nhau. Nhưng chủ yếu tập trung vào việc điều chỉnh hoạt động thần kinh, cơ bắp và tuần hoàn.
Giảm đau
Điện trị liệu giúp giảm đau thông qua hai cơ chế chính: chặn tín hiệu đau và kích thích giải phóng endorphin. Các xung điện tác động lên dây thần kinh cảm giác, ngăn chặn tín hiệu đau truyền đến não. Đồng thời, một số tần số nhất định kích thích cơ thể tiết ra endorphin, chất giảm đau tự nhiên của cơ thể.
Kích hoạt cơ bắp
Kích thích điện gây ra các cơn co cơ được kiểm soát. Điều này rất quan trọng để duy trì sức khỏe cơ trong thời gian không hoạt động. Bằng cách mô phỏng các cơn co tự nguyện, điện trị liệu ngăn ngừa teo cơ, tăng cường sức mạnh cơ cùng cải thiện độ bền. Đây là liệu pháp đặc biệt hữu ích trong phục hồi sau phẫu thuật hoặc điều trị các rối loạn thần kinh.
Tăng cường tuần hoàn và chữa lành
Dòng điện kích thích lưu thông máu, mang oxy và chất dinh dưỡng đến các mô bị tổn thương. Tuần hoàn được cải thiện giúp đẩy nhanh quá trình chữa lành cho các chấn thương như rách cơ, căng dây chằng và vết thương mãn tính. Ngoài ra, sự kích thích hoạt động trao đổi chất còn hỗ trợ chữa lành tế bào và tăng cường phản ứng miễn dịch.
So sánh các phương pháp khác
| Phương pháp | Điện trị liệu | Trị liệu bằng tay | Điều trị bằng thuốc |
| Giảm đau | Ngay lập tức và không xâm lấn | Giảm đau dần dần | Có thể gây tác dụng phụ |
| Kích hoạt cơ bắp | Kích thích trực tiếp các sợi cơ | Kích hoạt thụ động | Gián tiếp, thường bị hạn chế |
| Tính di động | Có thiết bị di động hỗ trợ | Cần sự hỗ trợ của bác sĩ trị liệu | Dễ dàng sử dụng thuốc uống |
| Rủi ro | Thấp nếu sử dụng đúng cách | Rủi ro thấp | Nguy cơ phụ thuộc thuốc hoặc tác dụng phụ |
Ứng dụng của điện trị liệu trong y học
Điện trị liệu được sử dụng để điều trị nhiều tình trạng y khoa. Từ chấn thương cấp tính, hội chứng đau mãn tính, đến các rối loạn thần kinh. Tính linh hoạt của liệu pháp này đã khiến nó trở thành lựa chọn ưu tiên trong vật lý trị liệu, y học thể thao, chăm sóc sau phẫu thuật.
Giảm đau hiệu quả
Một trong những ứng dụng phổ biến nhất của điện trị liệu là giảm đau. Bằng cách tác động lên dây thần kinh chịu trách nhiệm truyền tín hiệu đau, liệu pháp này mang lại hiệu quả giảm đau tức thì và lâu dài. Các tình trạng như:
- Viêm khớp
- Đau thần kinh tọa
- Đau thần kinh
Theo 
một nghiên cứu năm 2020 được công bố trên Pain Research and Management, liệu pháp TENS (kích thích điện qua da) giảm đau mãn tính ở 78% bệnh nhân sau 12 tuần điều trị liên tục. Đặc biệt, các bệnh lý như viêm khớp và đau thần kinh tọa đáp ứng tốt với dòng điện cường độ thấp.
Phục hồi chức năng
Điện trị liệu đóng vai trò quan trọng trong phục hồi chức năng, đặc biệt với bệnh nhân sau phẫu thuật, đột quỵ. Liệu pháp giúp khôi phục chức năng cơ, cải thiện khả năng phối hợp và tăng cường khả năng vận động. Trong các trường hợp liệt một phần, kích thích điện chức năng (FES) hỗ trợ tái huấn luyện hệ thần kinh để kiểm soát cơ hiệu quả.
Ở bệnh nhân sau đột quỵ, kích thích điện chức năng (FES) đã chứng minh hiệu quả trong việc khôi phục khả năng vận động. Một nghiên cứu tại Việt Nam trên 150 bệnh nhân cho thấy 67% cải thiện rõ rệt khả năng di chuyển sau 8 tuần điều trị bằng FES kết hợp vật lý trị liệu.
Tăng tuần hoàn và giảm sưng
Một lợi ích quan trọng khác của điện trị liệu là cải thiện tuần hoàn. Bằng cách tăng lưu lượng máu đến các khu vực bị tổn thương hoặc sưng. Liệu pháp giảm viêm và đẩy nhanh quá trình hồi phục. Ứng dụng này đặc biệt hữu ích đối với bệnh nhân chấn thương thể thao hoặc phù nề.
Các dữ liệu từ Journal of Sports Medicine chỉ ra rằng, việc kết hợp dòng tần số trung bình với liệu pháp chườm lạnh. Quá trình giảm sưng nhanh hơn 30% so với chỉ sử dụng phương pháp truyền thống.
Tăng cường cơ sàn chậu
Điện trị liệu là phương pháp điều trị các tình trạng như tiểu không tự chủ, thường do suy yếu cơ sàn chậu. Bằng cách tác động trực tiếp lên các cơ này, kích thích điện cải thiện khả năng kiểm soát và giảm triệu chứng. Nó mang lại giải pháp không xâm lấn thay thế phẫu thuật.
Ở phụ nữ sau sinh hoặc bệnh nhân mắc chứng tiểu không tự chủ, kích thích điện giúp tăng cường cơ sàn chậu. Các bác sĩ tại Việt Nam đã ứng dụng liệu pháp này thành công trong hơn 500 trường hợp, với tỷ lệ cải thiện đạt 85%.
Rủi ro và chống chỉ định
Mặc dù hiệu quả cao, điện trị liệu vẫn tiềm ẩn một số rủi ro khi áp dụng không đúng cách. Ví dụ với liều lượng quá cao, liệu pháp điện có thể dẫn đến tổn thương da với lưu thông máu và cảm giác (độ nhạy) suy giảm. Ở phụ nữ mang thai, liệu pháp tần số cao trên vùng tử cung có thể gây dị tật bẩm sinh.
Các trường hợp không sử dụng điện trị liệu:
- Có kim loại trong cơ thể bệnh nhân (ví dụ: khớp giả)
- Viêm cấp tính
- Tích tụ máu đông (huyết khối)
- Vùng da hở
- Rối loạn tuần hoàn động mạch nghiêm trọng (xơ cứng động mạch)
Sử dụng với sự thận trọng với các trường hợp:
- Rối loạn nhịp tim hoặc máy tạo nhịp tim hiện có
- Các bệnh khối u ác tính
- Quá trình bệnh sốt
- Xu hướng chảy máu tăng
Điện trị liệu là giải pháp đột phá trong chăm sóc y tế, đặc biệt đối với các bác sĩ và phòng khám tại Việt Nam. Nghiên cứu và áp dụng đúng cách liệu pháp này có thể thay đổi hoàn toàn kết quả điều trị. Mang lại trải nghiệm tốt hơn, cuộc sống chất lượng hơn cho bệnh nhân. Trong bối cảnh y học hiện đại, điện trị liệu chính là cầu nối giữa khoa học và thực tiễn lâm sàng.
Tài liệu tham khảo:
[1], Types of electrotherapeutic current – Tiến sĩ Prashant Kaushik
